बौद्ध संस्कृत कवियों के लोकोपदेश

Authors(1) :-रमेश चन्द्र सालवी

बौद्ध संस्कृत कवियों ने अपनी रचनाओं में जहाँ कहीं भी अवकाश मिला है वहाँ पर उन्होंने मानव कल्याणकारी उपदेश यथा-युद्ध विरोधी उपदेश, शिक्षा अध्ययन का महत्व, माहात्माओं के सत्कार का उपदेश, राजधर्म में राजा का दायित्व, शौर्यपुरूषार्थ का महत्त्व, दयाभाव का महत्त्व, साम्यवाद इत्यादि अनेकों उपदेश प्रदान किये हैं, यदि मनुष्य इन उपदेशें में से किसी एक दो उपदेशों को आत्मसाद् करता है तो उसका जीवन निःसन्देह सुखी एवं आनन्दमय हो जाएगा।

Authors and Affiliations

रमेश चन्द्र सालवी
शोधच्छात्र, संस्कृतविभाग, मेाहनलाल सुखाडिया विश्वविद्यालय, उदयपुर राजस्थान, भारत

बौद्ध, राजधर्म, मानवीयमूल्यों, शौर्यपुरूषार्थ, साम्यवाद, शैक्षणिक, लोकोपदेश, विश्रान्ति।

  1. सुवर्णप्रभातसूत्रम-4/92
  2. धम्र्यं यशस्यमायुष्मं हितं बुद्धिवर्धनम्। लोकोपदेशजननं नाट्यमेतद् भविष्यति।। (ना.शा.-प्रथम अध्याय)
  3. धर्मार्थकाममोक्षेषु वैचक्षण्यं कलासु च। करोति कीर्ति प्रीतिंच साधुकाव्यनिबन्धनम्।। (का.भा. पृ.-1)
  4. काव्यं सद् दृष्टादृष्टार्थ प्रीतिकीर्तिहेतुत्वात्। (का.सू.पृ.-7)
  5. का (रू.) पृ. 3-7
  6. तेन बू्रमः सहृदयमनः प्रीतये तत्स्वरूपम्।। ध्व.लो.पृ.1
  7. वक्रोक्तिजीवितम् पृ. 3, 4, 5
  8. भावसंयोजनाव्यंग्यपरिसंवित्तिगोचरः।
  9. आस्वादनात्मनानुभवो रसः काव्यार्थ उच्चते।। (व्यक्ति विवके पृ. 67)
  10. श्रृंगारप्रकाश पृ. 2
  11. बुद्धचरितम् 20/54
  12. जातकमाला
  13. बुद्धचरितम् 25/45
  14. वही46
  15. वही 19/35
  16. वही 13/60
  17. वही 26/13
  18. वज्रसूची - 17
  19. सुवर्णप्रभाससूत्र 13/56
  20. जातकमाला 13/37
  21. बुद्धचरितम् 9/17
  22. वही 23/53

Publication Details

Published in : Volume 2 | Issue 1 | January-February 2019
Date of Publication : 2019-01-30
License:  This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Page(s) : 139-142
Manuscript Number : SHISRRJ192124
Publisher : Shauryam Research Institute

ISSN : 2581-6306

Cite This Article :

रमेश चन्द्र सालवी, "बौद्ध संस्कृत कवियों के लोकोपदेश", Shodhshauryam, International Scientific Refereed Research Journal (SHISRRJ), ISSN : 2581-6306, Volume 2, Issue 1, pp.139-142, January-February.2019
URL : https://shisrrj.com/SHISRRJ192124

Article Preview