Manuscript Number : SHISRRJ19216

डाॅ0 सविता ओझा
एसो0 प्रोफेसर, संस्कृत विभाग, ने0ग्रा0भा0मा0वि0वि0, प्रयागराज।, भारत

1. ‘ब्रह्मचर्याश्रमं समाप्य गृही भवेत्। गृही भूत्वा वनी भवेत्, वनी भूत्वा प्रव्रजेत।।‘ -ऐतरेय ब्राह्मण 35/2 एवं तैत्तिरीय संहिता 6/2/75
2. ‘‘ब्रह्मचर्यं परिसमाप्य गृही भवेद् गृही भूत्वा वनी भवेद्वनी भूत्वा प्रवजेत्। यदि वेतरथा ब्रह्मचर्यादेव प्रव्रजेद् गृहाद्वा वनाद्वा। यदहरेवविरजेत्तदहरेव प्रव्रजेत्।‘‘ -जाबालोपनिषद् 4 (द्रष्टव्य-धर्मशास्त्र का इतिहास, प्रथम भाग, पृ0- 266)
3. पंचरात्रम् 1/21
4. ‘ततः कतिपयकालातिक्रमे कदाचित्फलमूलसमित्कुशकुसुमाहरणाय गतवता गुरुणा सहानुगतोऽस्मि।‘ (कर्णभारम्, प्रथमोऽङ्कः, पृ0 10)
5. ‘प्राणाधिकोऽस्मि भवता च कृतोपदेशः, शूरेषु यामि गणनां कृतसाहसोऽस्मि। स्वच्छन्दतो वद किमिच्छसि किं ददानि, हस्ते स्थिता ममगदा भवतश्च सर्वम्।।‘ (पंचरात्रम् 1/31)
6. ‘कस्मात् त्वं कृतसमावर्तो वटुक इव त्वरसे।‘ (अविमारकम्, चतुर्थाेऽङ्कः, पृ0 118)
7. यौगन्धरायणः - अथ परिसमाप्ता विद्या ? ब्रह्मचारी - न खलु तावत्। यौगन्धरायणः - यद्यनवसिता विद्या, किमागमनप्रयोजनम् ? (स्वप्नवासवदत्तम्, प्रथमोऽङ्कः, पृ0 36-37)
8. तैत्तिरीय आरण्यक 2/15 (द्रष्टव्य धर्मशास्त्र का इतिहास, प्रथम भाग, पृ0 258)
9. शतपथ ब्राह्मण 11/3/3/7 (द्रष्टव्य धर्मशास्त्र का इतिहास, प्रथम भाग, पृ0 262)
10. चारुदत्तम्, प्रथमोऽङ्कः, पृ0 42
11. प्रतिमानाटकम्, पंचमोऽङ्कः, पृ0 157-159
12. ‘‘प्रांचंयज्ञं चकृम वर्धतांगीः, समिद्भिरग्निं नमसा दुवस्यन्।‘‘ (ऋग्वेद 3/1/2)
13. ‘द्विजोच्छिष्टैरन्नैः प्रकुसुमितकाशा इव दिशो हविर्धूमैः सर्वे हृतकुसुमगन्धास्तरुगणाः।।‘ (पंचरात्रम्
14. ‘कृतं देवकार्यमिति।‘ - (चारुदत्तम्, प्रथमोऽङ्कः, पृ0 37)
15. चारुदत्तम्, प्रथमोऽङ्कः, पृ0 28
16. प्रतिमानाटकम्, पंचमोऽङ्कः, पृ0 155
17. प्रतिमानाटकम्, पंचमोऽङ्कः, पृ0 161
18. ‘धीरस्याश्रमसंश्रितस्य वसतस्तुष्टस्य वन्यैः फलै- र्मानार्हस्य जनस्य वल्कलवतस्त्रासः समुत्पाद्यते।‘ (स्वप्नवासवदत्तम् 1/3)
19. स्वप्नवासवदत्तम् 1/5
20. स्वप्नवासवदत्तम्, प्रथमोऽङ्कः, पृ0 20
21. यजुर्वेदसंहिता 40/7
22. सौमित्रे! श्रूयताम्। वल्कलानि नाम- तपःसङ्ग्रामकवचं नियमद्विरदाङ््कुशः। खलीनमिन्द्रियाश्वानां गृह्यतां धर्मसारथिः।। (प्रतिमानाटकम् 1/28)
23. ‘ततः प्रविशति परिव्राजकवेशो यौगन्धरायणः।‘ (स्वप्नवासवदत्तम्, प्रथमोऽङ्कः, पृ0 6)
24. ‘यदि वस्त्रमपनयामि श्रमणको भवामि।‘ (अविमारकम्, पंचमोऽङ्कः पृ0 135)।

Publication Details

Published in : Volume 2 | Issue 1 | January-February 2019
Date of Publication : 2019-01-30
License:  This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Page(s) : 17-20
Manuscript Number : SHISRRJ19216
Publisher : Shauryam Research Institute

ISSN : 2581-6306

Cite This Article :

डाॅ0 सविता ओझा, "भास के रूपकों में आश्रम - व्यवस्था", Shodhshauryam, International Scientific Refereed Research Journal (SHISRRJ), ISSN : 2581-6306, Volume 2, Issue 1, pp.17-20, January-February.2019
URL : https://shisrrj.com/SHISRRJ19216