Manuscript Number : SHISRRJ258227

डॉ. रश्मि यादव
सहायक आचार्य, संस्कृत, पालि, प्राकृत एवं प्राच्य भाषा विभाग इलाहाबाद विश्वविद्यालय, प्रयागराज, उ0प्र0।

भारत, राष्ट्र-वन्दन, देशप्रेम, सर्वोदय, आतंकवाद, प्रदूषण।

1. यत्र वेदध्वनिः पापसंहारकः, यत्र शास्त्रादिचर्चा मनोमोहनी।
2. यत्र वेदान्तविद्या सुधादायिनी, भारतं तं नुमो भारतं तं नुमः।। गीताञ्जलिः, भारतं तं नुमो भारतं तं नुमः,श्लोक-1
3. यत्र सत्यं शिवं सुन्दरं राजते, यत्र धर्मार्चना वीरपूजा सदा।
4. यत्र विश्वं कुटुम्बं मतं श्रेयसे, भारतं तं नुमो भारतं तं नुमः ।। वही, श्लोक-2
5. ईशावास्योपनिषद् 6
6. देशस्य रक्षा जनता-समृद्धिः परोपकाराश्रयणेन वृत्तिः।
7. परार्थचिन्ता पतितानुरागो येष्वस्ति तेषां जनिवेर धन्या।। गीताञ्जलिः, देशानुरागः परमोऽनुरागः,श्लोक-2
8. यत्र गंगा नदी यत्र कालिन्दिका यत्र गोदा च कृष्णा च कावेरिका।
9. यत्र सिन्धुर्विपाशा शुभा नर्मदा भारतं तं नुमो भारतं तं नुमः ।। गीताञ्जलिः, भारतं तं नुमो भारतं तं नुमः, श्लोक-3
10. वही, श्लोक 9, 10, 11
11. यत्र रामश्च कृष्णश्च विश्वात्मनौ यत्र बुद्धोवशिष्ठश्च वाल्मीकजः।
12. गौतमो जैमिनिः श्रीकाणादो मुनिः भारतं तं नुमो भारतं तं नुमः।। वही,श्लोक-4
13. वहीं, श्लोक,6
14. गीताञ्जलिः, भारत-राष्ट्र-वन्दनम्, श्लोक-1, नमामि राष्ट्र भारतं
15. अथर्ववेद 12.1.12
16. गीताञ्जलिः, देशानुरागः परमोऽनुरागः, श्लोक-1
17. वही, श्लोक -4
18. राष्ट्रस्य हेतोर्बलिदानभावो राष्ट्रस्य कल्याण-विर्धा प्रयत्नः।
19. रात्रिन्दिवं राष्ट्र समृद्धि चिन्ता स्याज्जीवनस्य प्रथमोऽभिलाषः।। गीताञ्जलिः, देशानुरागः परमोऽनुरागः, श्लोक-6
20. स्वजीवनोत्सर्ग व्रता अजस्त्रं प्राणन् जहुर्ये निजराष्ट्रहेतोः।
21. शान्तेश्च क्रान्तेश्च व्रतं चरन्तः त एव देवा अमराः सुराश्च।। वही, श्लोक-9
22. गीताञ्जलिः, देशानुरागः परमोऽनुरागः, श्लोक-10
23. वही, शलोक-3
24. गीताञ्जलिः, हुतात्मनः, श्लोक- 6
25. यदा यदा देश समृद्धि नाशः स्वातन्त्र्य नाशो जनशोषणं च।
26. तदा तदा देश स्वतंत्रतार्थं हुतात्मनामत्र शुभोऽवतारः ।। गीताञ्जलिः, हुतात्मनः, श्लोक-7
27. गीताञ्जलिः, लोकतन्त्रम्, श्लोक-1
28. गीताञ्जलिः, स्वातंत्र्य-गौरवम्, श्लोक-8
29. दीनोद्धृतौ जनहिते जनता समृद्धौ राज्यस्य विज्ञनिवहस्य च वृत्तिरस्तु।
30. संशोषितस्य विकलस्य च रक्षणं स्यात् स्वार्थं विहाय परमार्थरतिश्चकास्तु ।। गीताञ्जलिः, सर्वोदयः, श्लोक-4
31. वही, श्लोक -2
32. जात्यादि भेदमपहाय विहाय भाषा प्रान्तादिभेदमवमत्य च वर्गभेदम्।
33. राष्ट्रोन्नतौ कृतधियो विदुषां वरेण्याः संसाधयन्तु निजदेशहितं समृद्ध्यै ।। वही, श्लोक-9
34. वही, श्लोक-3
35. गीताञ्जलिः, सर्वोदय, श्लोक-5
36. द्वेषबुद्धिः सदा तापसंचारिणी स्वार्थबुद्धिः सदा शान्ति संहारिणी।
37. भेदबुद्धिः सदा स्नेह संहारिणी लोभबुद्धिः सदा दुःख संचारिणी।। गीताञ्जलिः, वसुधैव कुटुम्बकम्,श्लोक-3
38. विश्वबन्धुत्व मन्त्रः सदा श्रेयसे विश्वबन्धुत्व शक्तिः सदा प्रेयसे। वही,श्लोक-10
39. नात्रास्ति धर्मो न गुणो न शीलं नापेक्षितो वा शुचितानुरागः।
40. संशोषणं भूषणमत्रं चौर्यं क्रौर्यं हि शौर्यं धन लोलुपत्वम् ।।गीताञ्जलिः, आतंकवादः तन्निरोधश्च, श्लोक-3
41. क्षुधानिवृत्तिः परशोणितेन शोष्यं जगद् वर्तत एव लक्ष्यम्। वही, श्लोक-5
42. वही, श्लोक-10
43. देशद्रुहां नाशनमेव धर्मः दुरात्मनाशः परमेशभक्तिः। वही, श्लोक-11
44. वही, श्लोक-12
45. प्रदूषणं प्रदूषणं समस्त विश्व शोषणम्।
46. जलं नभः स्थलं वनं समुद्र वारि दूषणम् ।। गीताञ्जलिः, प्रदूषण-समस्या, श्लोक-1
47. तरोर्वनस्य छेदनं प्रधानमत्र कारणम्। वही, श्लोक-3
48. रसायनेन संयुतं समं पदार्थजातकम्।
49. इमे च कीटनाशकाः द्रवास्तु भूमि दूषकाः ।। गीताञ्जलिः, प्रदूषण-समस्या
50. तरोर्वनस्य रोपणं वनस्पतेर्विवर्धनम्। विष प्रभाव रोधकं वनादि वर्धनं मतम् ।। वही, श्लोक-11

Publication Details

Published in : Volume 8 | Issue 2 | March-April 2025
Date of Publication : 2025-04-12
License:  This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Page(s) : 144-149
Manuscript Number : SHISRRJ258227
Publisher : Shauryam Research Institute

ISSN : 2581-6306

Cite This Article :

डॉ. रश्मि यादव, "गीताञ्जलि: गीतिकाव्य में राष्ट्रिय चेतना का शंखनाद", Shodhshauryam, International Scientific Refereed Research Journal (SHISRRJ), ISSN : 2581-6306, Volume 8, Issue 2, pp.144-149, March-April.2025
URL : https://shisrrj.com/SHISRRJ258227